BETON BİLGİLERİ
Hazır Beton KorumasıSıcak ve rüzgarlı havalar, beton dökümü için en olumsuz ortamlardır. Gerekli özen gösterilmediği taktirde taze betonda istenmeyen çatlaklar oluşabilir. Bu çatlaklar betonun kalıba yerleştirilmesini izleyen ilk 30 dk. ile 5 saat arasında genelde döşeme gibi geniş yüzeye dökülen betonlarda görülür. Bu çatlaklar 10 cm’e erişen derinlikte ve bir kaç cm’den başlayarak 2 m’ye varan uzunluklarda olabilir. Oluşan çatlaklar betonun mekanik mukavemeti ve özellikle dayanıklılığı açısından zararlıdır.
Taze beton çatlakları farklı oturmalardan veya plastik rötreden kaynaklanabilir.Oturma çatlakları Bu çatlaklar genellikle kirişlerde üst yüzeye yakın donatıların hemen üstünde oluşurlar. Taze betonda iri agrega taneleri dibe çökerken su yüzeye doğru hareket eder. Yüzeye yakın donatılar bu harekete karşı koyar ve oturmasını tamamlayamayan üst beton tabakası zaten düşük olan çekme dayanımını kaybederek çatlar.Plastik Rötre çatlakları Bu çatlaklar geniş yüzeyli olan döşeme, yol, park ve hava alanı betonları gibi betonlarda oluşabilir. Beton yüzeyindeki suyun buharlaşma hızı, betonun içindeki suyun yükselme hızından fazla ise, betonun yüzeyi kurumaya, dolayısı ile büzülmeye başlar. Alttaki beton bu büzülmeye uyum sağlayamadığı için, üst tabakasında çekme gerilmeleri oluşur ve çekme şekil değiştirme kapasitesinin de düşük olması nedeniyle beton çatlar. Aynı çatlaklar, yeni dökülen betonun, altındaki eski ıslatılmamış betonun veya asmolen tabliyelerindeki briket gibi diğer malzemelerinin beton suyunu emmesi sonucu da oluşabilir.Beton yüzeyindeki suyun buharlaşma hızını arttıran etkenler:1. Betonun sıcaklığı2. Düşük bağıl nem oranı3. Yüksek rüzgar hızı4. Ortam sıcaklığıBeton Döküm ve Bakımında Alınacak ÖnlemlerGölgede 32¼C yi aşan sıcaklıklarda beton döküm ve bakımında önlem almak gerekir.
Betonun döküleceği zemin donatı ve kalıpta göllenmeye meydan vermeyecek şekilde ıslatılır,ıslatma suyu buharlaşır buharlaşmaz döküm yapılır.Böylece sıcak bir havada hem donatıların hem de kalıbın sıcaklığı düşürülür,ayrıca zemin ve asmolen gibi su emici yüzeylerin de beton suyunu emmesi önlenir.Aşırı sıcak havalarda beton dökümünün geceleri yapılması, taze beton sıcaklığının düşürülmesi, malzemelerin (su,agrega) soğutulması, hidratasyon ısısı düşük çimento kullanılması ve geciktirici katkı kullanılması tercih edilebilir.Taze beton çatlaklarına karşı alınacak en önemli önlemlerden biri, betonun dökümü sırasında iyi işlenmesi ve daha sonra gerekli bakımın yapılmasıdır.Beton aşırı akışkan olmamalı ve vibrasyonu gerektirecek bir kıvamda olmalıdır.Beton kalıbına vibratörle yerleştirildikten sonra hemen ilk mastarlama yapılır.
Daha sonra bir insan beton üzerine çıktığında yaklaşık 2 mm derinlikte iz oluşunca ikinci mastarlama işlemi yapılır. Bunun için tercihen metal tabanlı bir mastar kullanılabilir. Mastarlama işlemlerinin yavaş ve düzgün yapılmasına özen gösterilmelidir.Betonu rüzgara karşı korumak için rüzgar kırıcı engeller oluşturulur. Beton yüzeyini doğrudan güneş ışınlarından korumak için beyaz renkli yansıtıcı plastik örtüler ile kaplamak gerekir.Beton yüzeye “curing compound” adı verilen maddeler de sürülebilir. Bu işlem betonun yüzeyindeki parlaklık sona erinceye kadar beklendikten sonra yapılmalıdır.Diğer bir yöntem ise, spreyle su püskürterek veya suya doygun talaş, ıslak kum gibi maddeler ile kaplayarak yüzeyin nemli tutulmasını sağlamaktır.Taze betonun kür süresi de değişik etkenlere bağlıdır. Ancak normal betonarme yapılarda bu süre yaz aylarında en az bir hafta olmalıdır. Bu süre içinde günde en az üç kez sulama yapılmalıdır.Sulama için kullanılacak su, şehir suyu değilse, içinde betonarme elemanlar için zaralı olacak sülfat, asit, tuz gibi kimyasal maddeler bulunmamalıdır.
Hazır Beton Taşıması
Hazır beton, çabuk kullanılması gereken bir üründür; üretiminden itibaren yaklaşık 2 saat içerisinde, müşteri tarafından teslim alınması ve kalıba yerleştirme işlemine başlanması gerekir. Bu süre, bulunulan ortamın koşullarına, çimento ve betonun cinsine ve kimyasal katkıların türlerine bağlı olarak değişebilir.
Hazır beton, bu özelliği nedeniyle “transmikser” adı verilen özel araçlarla taşınır ve teslimata kadar homojenliğini koruması için transmikserde karıştırılır. Bu karıştırma, beton sınıfına bağlı olarak farklı devirlerde yapılır.
Taşıma işlemi, tesisin işletme bölümünün sevkiyat programına göre gerçekleştirilir; transmikser operatörü ve gerektiğinde beton pompası operatörü taşıma ve teslim işleminin diğer sorumlularıdırlar. Transmikser operatörü betonu müşterinin şantiyesine taşır, pompa operatörü de betonu istenilen noktaya, kalıba aktarır. (Pompa mobil veya sabit olabilir.)
SOGUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
Taze betonda priz esnasında donma tehlikelidir. Priz öncesinde veya beton sertleştikten sonra oluşan donma etkileri farklıdır ve hasarları da nispeten azdır.
Taze betonun döküldüğü ortamın sıcaklığı düşünce priz süresi uzar, hidratasyon yavaşlar ve bunun sonucu olarak kalıp alma süresi gecikir. Ancak taze betonun donmasıyla fiziksel olaylar da etkili olur ve suyun donmasıyla hidratasyon durur.
Don etkisine uğrayan beton çözülünce hidratasyon yeniden başlayabilir, ancak çimento hamuru-agrega ve çimento hamuru-donatı ara yüzeylerinde aderans büyük ölçüde azalır.
Taze betonun döküldüğü ortamın sıcaklığı bir gün içinde + 5¡C altına düşerse 48 saat süreyle, bir günden fazla +5¡C altına düşerse 72 saat süreyle don etkisinden korunmalıdır.
Beton dökümü öncesi alınacak önlemler
1. Don riski olan hava koşullarında beton dökümünden olabildiğince kaçınılmalıdır.
2. Yüksek hidratasyon ısısına sahip çimento, izin verilebilen en fazla çimento dozajı ve düşük su/çimento oranı tercih edilmelidir.
3. Priz hızlandırıcı ve suyun donma noktasını düşürücü katkılar kullanılmalıdır. Ayrıca bir hava sürükleyici katkı maddesinin kullanılmasında da fayda vardır.
4. Betonun ilk sıcaklığının donma derecesine düşmemesi için; agrega, çimento ve su ısıtılmalıdır.
5. Beton yerleştirilmeden önce, kalıpların betona temas edecek bütün yüzeyleri kontrol edilmeli, varsa kar, buz ve donmuş kısımlar temizlenmelidir.
6. Beton dökülecek kalıpların sıcaklığı ile dökülen betonun sıcaklığı arasındaki farkın büyük olmamasına dikkat edilmelidir. Gerekirse kalıplar ıslatılmalı, sıcaklığın belli bir yerde yoğunlaşması da önlenmelidir.
7. Isıtılmış yerlerde dökülen betonun ani kuruması uygun bir kür ile önlenmelidir.
8. Kalıp sökme süreleri don yapan günler kadar uzatılmalıdır.
9. Çimento hidratasyonu sonucu ortaya çıkan ısının beton dışına yayılması önlenmelidir. Bunun için kalıpların dış yüzeylerine uygun yalıtımlar yapılmalıdır. Açık beton yüzeylerinin yalıtımında ise odun talaşı, cam yünü ve polietilen köpük levha kullanılabilir.
SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
Taze betonun, prizi ve sertleşmesi sırasında sıcaklığının yaklaşık 15 ¡C – 25 ¡C arasında kalması uygundur. Beton sıcaklığının 18 ¡C aşmaması tercih edilmekle birlikte, zorunlu hallerde 32 ¡C ye varan sıcaklıklarda önlem alarak beton üretimi yapılabilir.
Sıcak havanın beton üzerindeki etkileri daha çok su ihtiyacı, kıvam kaybı, prizin hızlanması daha fazla plastik rötre çatlağına eğilim ve hava boşluğu şeklinde sıralanabilir.
Beton yerleştirildikten sonra yüzeyindeki suyun buharlaşma hızı ; ortam sıcaklığına, bağıl nem oranına ve rüzgar hızına bağlıdır.
Beton dökümü öncesi alınacak önlemler;
1. Karışım suyu beyaza boyanmış tanklarda ya da yer altı tanklarında depolanmalıdır.
2. Gerekiyorsa karışım suyuna agrega büyüklüğünde buz parçaları eklenmelidir.
3. Sıcak çimento kullanımından ve çimento dozajını gereksiz yere arttırmaktan kaçınılmalıdır.
4. Betonda en büyük hacme sahip bileşen olan agreganın sıcaklığı da denetlenmelidir. Agrega, güneş ışınlarının direkt etkisinden korunmalı veya su püskürterek sıcaklığı düşürülmelidir.
5. Beton dökümünden önce beton kalıbı ve donatı ıslatılmalı, ıslatma suyu buharlaşır buharlaşmaz döküm yapılmalıdır.
6. Döküm yerine ulaşan beton bekletilmeden yerleştirilmeli ve vibrasyon kısa sürede tamamlanmalıdır. Dökümün gecikmesi halinde priz geciktirici katkılar da kullanılmalıdır.
Beton dökülüp yerine yerleştirildikten hemen sonra ilk mastarlama yapılmalıdır. Daha sonra bir insan beton üzerine çıktığında 1-2 mm derinlikte iz oluşunca ikinci mastarlama işlemi yapılmalıdır. Betonun kür süresi değişik etkenlere bağlıdır. Ancak ,normal betonarme yapılarda bu süre yaz aylarında en az bir hafta olmalıdır. Bu süre içinde günde en az 3 defa sulama yapılmalıdır. Sulama için kullanılan su şehir suyu değilse, içinde betonarme için zararlı olan sülfat, asit ve tuz gibi kimyasal maddeler bulunmamalıdır. Özellikle döşeme beton yüzeylerinde “curing compound” adı verilen bakım maddelerinin kullanılması, buharlaşmanın gecikmesi açısından yararlıdır.
Güneş ve rüzgarın doğrudan etkisine karşı betonu korumak için, açıkta kalan yüzeyler , ıslak çuval ve plastik örtü gibi malzemelerle örtülmelidir.